Özünə qulluq nədir?
Özünə qulluq özünə baxmaq deməkdir. Bu TAP modulu insanın əsas şəxsi ehtiyaclarının təmin etmək üçün hər gün həyata keçirdiyi özünə qulluq fəaliyyətinə fokuslanır.
Özünə qulluq fəaliyyətinin bəzi ümumi nümunələri bunlardır:
- Yuyunmaq
- Tualetə getmək
- Geyinmək
- Yeyib-içmək
Əksər özünə qulluq fəaliyyətlərini müstəqil şəkildə həyata keçirmək üçün insanlar mobillik, müvazinət, güc və koordinasiya kimi fiziki bacarıqlardan istifadə edirlər.
Şəxsin özünə qulluq etməyi planlaşdırması və yadda saxlaması üçün də düşünmə bacarıqlarına ehtiyacı var.
Özünə qulluq məqsədilə hər hansı şəxslə işləyərkən, fəaliyyətin müxtəlif mərhələlərini icra etmək üçün lazım olan bacarıqları başa düşmək faydalıdır.
Gəlin, özünə qulluq fəaliyyətinin iki nümunəsində istifadə edilən mərhələlərə və bacarıqlara baxaq.
Fəaliyyət
1. Bədəninizi yumaq
Bədəninizin yuyulması fəaliyyətinə hansı mərhələlər (addımlar) daxildir?
Addımları (mərhələləri) 1-dən 6-ya qədər sayaraq düzgün ardıcıllıqla yerləşdirin
Bədəninizin yuyulması ilə bağlı mərhələlər:
- Özünüzü yuyacağınız yerə keçmək
- Soyunmaq
- Duşda ayaq üstə durmaq, oturmaq, yaxud çöməlmək, vannaya girmək, yaxud vedrənin üzrənə əyilmək
- Sabunu tutub bədən üzvlərini yumaq
- Qurulanmaq
- Geyinmək.
Bu addımları həyata keçirmək üçün hansı bacarıqlardan istifadə olunur?
Yuxarıda göstərilən bacarıqların hamısı bəzi və ya bütün addımlar üçün istifadə olunur.
2. Geyinmək
Geyinmək ilə bağlı mərhələlər (addımlar):
- Soyunmaq üçün şəxsi yerə keçin
- Paltar seçin və bir yerə qoyun (yığın)
- Zəncirbənd və düymələr kimi bəndləri bağlayaraq paltarı geyinin
- Çıxarılmış paltarları kənara qoyun
Bu addımları həyata keçirmək üçün hansı bacarıqlardan istifadə olunur?
Yuxarıda göstərilən bacarıqların hamısı bəzi və ya bütün addımlar üçün istifadə olunur.
Yemək və içmək fiziki və düşünmə bacarıqlarından istifadə edən digər iki özünə qulluq fəaliyyətidir.
Mobillik, müvazinət və koordinasiya kimi fiziki bacarıqlar təhlükəsiz yemək və içə bilmək üçün xüsusilə vacibdir.
Fiziki və düşünmə bacarığı insanlara aşağıdakılara imkan verir:
- Nə yeyəcəklərini planlaşdırmaq və müntəzəm olaraq yeməyi xatırlamaq
- Özləri və başqalarının yemək yedikləri yerə keçmək
- Dik oturmaq
- Qidanı dilimlənmiş parçalara ayırmaq və ya kəsmək
- Qidanı ağızlarına gətirmək (yemək qabları ilə və ya onlarsız)
- Çeynəmək və udmaq.
Tualetə getmək fiziki bacarıq və düşünmə bacarıqlarından istifadə edən digər bir özünə qulluq fəaliyyətidir.
İnsanlara lazımdır:
- Tualetə çatmaq və istifadə etmək üçün fiziki bacarıqlar
- Tualetə nə vaxt getməli olduğunu müəyyən etmək və/və ya yadda saxlamaq və oraya çatanda nə etmək lazım olduğunu bilmək üçün düşünmə bacarıqları.
İnsanlar həmçinin çətin vəziyyətlərdən (sızıntılar) qaçmaq üçün sidik kisəsi və bağırsağa nəzarətdən istifadə edirlər.
Sidik kisəsi və bağırsağa nəzarət haqqında daha ətraflı məlumat əldə etmək üçün oxumağa davam edin.